Trước khi trở thành “cha đẻ của kinh tế học hiện đại” với Sự thịnh vượng của các quốc gia (An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, 1776), Adam Smith đã để lại một tác phẩm triết học nền tảng: Luận về cảm thức đạo đức (The Theory of Moral Sentiments, 1759). Đây là công trình khai mở tư duy đạo đức hiện đại, đặt nền móng cho cách con người hiểu về sự đồng cảm, công bằng, nghĩa vụ và những nguyên tắc chi phối đời sống xã hội.
Trong tác phẩm này, Smith lý giải rằng:
Nguồn gốc của đạo đức xuất phát từ khả năng đồng cảm tự nhiên của con người – chúng ta có thể đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để cảm nhận niềm vui, nỗi buồn, sự phẫn nộ hay lòng biết ơn.
Công và tội được xác định không chỉ bởi hậu quả của hành động, mà còn bởi động cơ và mức độ đồng cảm mà hành vi ấy khơi gợi ở người quan sát.
Ý thức nghĩa vụ nảy sinh từ “người quan sát vô tư” trong tâm trí mỗi người – một hình tượng lý tưởng giúp ta tự soi xét hành vi của chính mình.
Các yếu tố như thịnh vượng, nghịch cảnh, thói quen và thị hiếu đều có ảnh hưởng sâu sắc đến cách xã hội phán xét và định hình chuẩn mực đạo đức.
Không chỉ dừng lại ở việc phân tích đạo đức, Adam Smith còn đối thoại với nhiều trường phái triết học đương thời, từ Khắc kỷ đến chủ nghĩa vị lợi, qua đó phác họa một bức tranh toàn diện về bản chất đạo đức con người.
Luận về cảm thức đạo đức không chỉ dành cho những ai quan tâm đến triết học, đạo đức học hay kinh tế học, mà còn cho tất cả những người muốn hiểu rõ hơn về bản chất con người và nền tảng của một xã hội công bằng.
Kỷ yếu 300 năm Adam Smith (1723-2023) - Người đặt nền tảng của kinh tế học phồn vinh là cuốn sách được ra đời để kỷ niệm 300 năm ngày sinh của “cha đẻ” kinh tế học hiện đại Adam Smith (1723-2023), do Phanbook và NXB Đà Nẵng ấn hành. Đây là quyển sách đầu tiên về diện mạo và những đóng góp của ông cho lý thuyết kinh tế thế giới, do Trần Quốc Hùng - Trần Văn Thọ - Nguyễn Xuân Xanh chủ biên, với sự cộng tác, tham gia chấp bút của Nguyễn Chí Hiếu - Nguyễn Minh Thọ - Trần Lê Anh - Nguyễn Ngọc Anh - Nguyễn Tú Anh - Lê Văn Cường - Lê Đăng Doanh - Huỳnh Thế Du - Edmund Malesky - Emily Hamblin - Vũ Minh Khương - Hoàng Hải Vân…
Cuốn sách có 4 phần: phần 1 - Adam Smith: Con người và tư tưởng, phần 2 - Adam Smith và thế giới, phần 3 - Adam Smith nhìn từ Việt Nam và phần 4 - Hội thảo kỷ niệm 300 năm Adam Smith. Cùng với đó là phần Phụ lục trích dịch 2 tác phẩm quan trọng nhất của ông - Sự phồn vinh của các quốc gia và Lý thuyết về tình cảm đạo đức. Trong gần 600 trang sách, các tác giả đã phác họa lại cuộc đời, bối cảnh lịch sử thời Adam Smith sinh sống, những yếu tố góp phần hun đúc nên tư tưởng quan trọng của ông; bên cạnh đó, các tác giả đã phóng chiếu, bàn sâu về sự ảnh hưởng của ông lên lý thuyết kinh tế thế giới, cho thấy tư tưởng vượt thời cùng những cấp tiến bên trong bộ óc lỗi lạc.
