Chúng ta đang chứng kiến cuộc di dân vĩ đại nhất trong lịch sử, đỉnh điểm của một quá trình kéo dài 6.000 năm, một quá trình mà theo đó, đến cuối thế kỷ này, chúng ta sẽ trở thành một chủng loại được đô thị hóa.
Dưới sự dẫn dắt của nhà sử học Ben Wilson, chúng ta sẽ đi vào một hành trình đầy màu sắc xuyên suốt 6.000 năm và 26 thành phố trên thế giới để thấy cuộc sống đô thị đã trở thành động lực và ươm mầm cho những phát kiến vĩ đại nhất của loài người như thế nào.
Trong suốt thời gian tồn tại của loài người, không có gì đã định hình chúng ta sâu sắc hơn đô thị. Ben Wilson đã kể câu chuyện vĩ đại và huy hoàng về cách mà cuộc sống đô thị cho phép nền văn hóa nhân loại phát triển. Ông cho chúng ta thấy rằng các đô thị không bao giờ là điều cần thiết nhưng một khi chúng tồn tại, mật độ của chúng đã tạo ra sự nở rộ nỗ lực của con người - sẳn xuất các ngành nghề mới, các loại hình nghệ thuật, thờ cúng và thương mại - mà chúng khởi đầu không kém gì nền văn minh.
Sống động, uyên bác và cuốn hút, Metropolis - Lịch sử phát triển đô thị, phát minh lớn nhất của loài người là một chuyến tham quan vĩ đại về thành tựu của con người.
Hai trăm bốn mươi ba triệu người Mỹ chen chúc nhau trong các đô thị chiếm vỏn vẹn ba phần trăm diện tích cả nước. Ba mươi sáu triệu người sống bên trong và xung quanh Tokyo, một đô thị có năng suất cao nhất thế giới. Mười hai triệu người sống ở trung tâm Mumbai, và Thượng Hải cũng chứa số dân tương tự. Trên một hành tinh với không gian vô cùng rộng lớn (toàn bộ nhân loại có thể cùng sống ở Texas – mỗi người được sở hữu một ngôi nhà riêng), chúng ta lại chọn sống ở các thành phố. Dù chi phí di chuyển đường dài đã trở nên rẻ hơn, hay làm việc trực tuyến từ Ozarks cho đến Azerbaijan, càng ngày càng có nhiều người quy tụ về những trung tâm đô thị lớn hơn cả. Ở những nước đang phát triển, các thành phố có hơn năm nghìn người mới đến sinh sống, và đến năm 2011, hơn một nửa dân số thế giới là cư dân thành thị.
Thành phố, là những cụm dân cư đông đúc rải rác trên thế giới, đã trở thành động lực của sự đổi mới kể từ khi Plato và Socrates tranh luận trên khu chợ của Athen. Các đường phố Florence đã tạo nên cho chúng ta một thời kỳ Phục Hưng, và đường phố ở Birmingham cho chúng ta cuộc Cách mạng Công nghiệp. Sự thịnh vượng tuyệt vời của London và Bangalore và Tokyo hiện nay bắt nguồn từ khả năng sáng tạo của chính chúng. Lang thang trên những thành phố này – dù là vỉa hè đá lát hay vạch trắng qua đường vuông vức, quanh đường vòng hay đường cao tốc – là cách để nghiên cứu sự tiến bộ của con người.
Từ khi được biết đến nhà kinh tế học đô thị Edward Glaeser qua cuốn sách “Chiến thắng của đô thị”, Book Hunter luôn theo sát các hoạt động học thuật của ông với mong muốn có thể chuyển ngữ và giới thiệu các tác phẩm của ông với bạn đọc Việt Nam – những người cũng đang lạc lối trong đời sống đô thị và công cuộc đô thị hóa. Trong quá trình ấy, chúng tôi bắt gặp cuốn sách “Sinh tồn của đô thị – sống và phát triển rực rỡ trong thời kỳ biệt lập”, một tác phẩm hợp tác giữa Edward Glaeser, chuyên gia kinh tế học đô thị và David Cutler, chuyên gia về chính sách Y tế Hoa Kỳ, và chúng tôi đã lập tức quyết định lập tức dịch sang tiếng Việt mà không chút đắn đo, bởi vì cuốn sách chạm đến vấn đề nóng bỏng nhất trong thập kỷ này, và có lẽ sẽ còn để lại dư chấn trong suốt thế kỷ 21: Dịch bệnh Covid-19 và cách hệ thống y tế cộng đồng tại Mỹ đã thất bại như thế nào, các cơ chế tại Mỹ đã khiến vị thế của quốc gia này bị lung lay ra sao, và đặc biệt, những thất bại đó không phải của riêng nước Mỹ, mà ta có thể hiện diện trực quan của nó ngay tại bất cứ đô thị nào trên thế giới, hay nói một cách khác, đó là thất bại mang tính phổ quát khi mà các đô thị quá sợ hãi trước sự lây lan và thờ ơ với người nghèo, đồng thời cho phép sự chính trị hóa và thương mại hóa các phương thức phòng ngừa dịch bệnh.
Đọc từng trang “Sinh tồn của đô thị”, chúng tôi thấy như thể thực tại của những năm tháng dịch bệnh Covid-19 đang hiện lên sống động, với tất cả những nỗi lo lắng, những cảnh ngộ đương đầu với dịch bệnh tại khu cách ly, những toan tính mưu sinh khi mọi thứ đình trệ, những người nghèo bơ vơ không việc làm bị coi là mầm bệnh, những khốn khó thúc đẩy tội phạm cũng như bạo loạn, những tham vọng và cả những sai lầm của một chính sách y tế cộng đồng lầm lạc theo mô hình của Mỹ. Hai tác giả đã khảo sát các chính sách và xu hướng y tế của Mỹ trong lịch sử cũng như một lịch sử bệnh dịch của nhân loại, kết hợp với nhãn quan của các nhà hoạch định chính sách đô thị để lý giải những cơ chế dẫn đến sự lầm lạc ấy.
Qua cuốn sách, ta có thể thấy rằng, dịch bệnh Covid-19 thực sự là một cuộc khải huyền, mà tại đó, các ác ma của mật độ đông đúc tại đô thị (lối nói của hai tác giả) được giải phóng, để hiển lộ tất cả những mặt tối của xã hội vốn được che khuất bằng sự hào nhoáng của nền kinh tế phát triển. Và trong cuộc khải huyền này, một thái cực là khủng hoảng và bạo loạn, phía bên kia là hé lộ cho một tương lai mới nơi đời sống của con người tại các đô thị được chăm lo hơn, yếu tố sức khỏe được đề cao tạo nền móng cho kinh tế bền vững hơn, và người nghèo không còn bị bỏ rơi bởi cuộc đua tăng trưởng của các chính trị gia.
