"Như cơn gió thoảng - Nghĩ về những qui luật cuộc sống" được giáo sư Nguyễn Văn Tuấn viết trong thời gian phong tỏa từ đầu tháng 7 đến giữa tháng 10 (năm 2021). Dưới góc nhìn của một nhà khoa học mang tinh thần Phật giáo, những vấn đề vốn chủ quan và cảm tính đều được tác giả nhìn dưới góc độ khoa học với lối viết dễ hiểu, dễ cảm và đáng tin cậy. Đồng thời những bài viết ấy cũng sâu sắc và tự nhiên với cái nhìn thế sự như gió thoảng mây trôi bỗng chốc hóa vô thường. Bàng bạc trong cả tác phẩm là một thái độ bình thản đối diện, trút bỏ mọi ảo vọng ở đời để giữ vững ý chí và không quên tâm nguyện thuở ban đầu.
Tác phẩm gồm bốn phần: ở đời, thói đời, thiên kiến và qui luật sống. Trong phần một, tác giả bàn về những điều làm cho chúng ta hạnh phúc và khiến ta bị “mắc kẹt” cùng những bài học hay ở đời. Phần hai cuốn sách nói đến tật và thói mang tính tiêu cực của con người, cùng nhận xét của người ngoại quốc và tiền nhân về người Việt. Phần ba là những hiện tượng tâm lí chúng ta hay thấy trong cuộc sống như thiên kiến tiêu cực, thiên kiến một chiều, thiên kiến chứng thực, v.v. Phần sau cùng tác giả bàn về qui luật phổ quát của thành công và sự khác biệt giữa sếp và lãnh đạo.
Những người trong độ tuổi thanh xuân và đang yêu thường hay phàn nàn rằng trong những người bạn họ gặp, người nào có vóc dáng xinh đẹp thì người đó có xu hướng càng vô duyên. Tại sao có nghịch lí này? Khái niệm “selection bias” có thể giúp chúng ta giải thích hiện tượng này.
Có thể nói rằng ngưỡng P < 0.05 đã trở thành một loại sổ thông hành cho công bố khoa học. Bởi vì Công bố khoa học dẫn đến tài trợ, đề bạt, giải thưởng, và uy danh, nên giới nghiên cứu khoa học rất dễ bị cám dỗ bởi trị số này, và họ có thể làm tất cả để có P < 0.05. Những “thủ thuật” họ có thể làm bao gồm tra tấn dữ liệu (data torture) và P-hacking.P-hacking là một thuật ngữ tương đối mới chỉ hành vi phân tích chọn lọc và nhiều lần cho đến khi đạt được trị số P như mong muốn. Cứ 100 dữ liệu hoàn toàn “âm tính nhưng với P-hacking giới khoa học có thể biến 60 dữ liệu thành “dương tính". Trong thực tế, P-hacking rất ư phổ biến trong khoa học nhưng không ai muốn đề cập đến (do mắc cỡ) và do đó sản xuất rất nhiều kết luận sai và xạo.
Thống kê là một khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật. Khoa học thống kê giúp cho các nhà khoa học khai thác và khám phá những qui luật tiềm ẩn trong dữ liệu lớn. Tuy quan trọng như thế, nhưng đa số sinh viên đều cảm thấy khoa học thống kê là một môn học đáng sợ. Quyển sách này có mục đích đơn giản là làm cho bạn đọc yêu môn thống kê như là một nghệ thuật.
Bạn đọc sẽ làm quen với ý nghĩa và ứng dụng xác suất trong đời thường, và sẽ biết qua những qui luật thống kê hết sức thú vị và mang tính ứng dụng rất cao. Ai trong chúng ta cũng biết số trung bình là gì, nhưng qua cuốn sách này các bạn sẽ biết được lịch sử và sự ra đời của số trung bình như thế nào. Bạn đọc còn biết những nhà thống kê học lừng danh cùng những đóng góp của họ như Francis Galton, Karl Pearson, William Sealy Gosset (người phát kiến kiểm định t), Ronald Aylmer Fisher, C. R. Rao, David R. Cox, và Richard Doll.
