Ông bà ta có câu thật hay “Trăm nghe không bằng một thấy”. Đó chính là chức năng của bảo tàng, nơi trưng bày và lưu giữ tài liệu, hiện vật về lịch sử, văn hóa. Vậy làm sao để những hiện vật tại bảo tàng có thể cất lên tiếng nói? Làm sao để mọi người “thấy” được điều gì đó khi tiếp cận? Liệu có thể xây dựng lên một câu chuyện lịch sử về chính loài người chúng ta thông qua những hiện vật ấy?
Neil MacGregor đã mang tới một cách tiếp cận độc đáo đối với lịch sử nhân loại: ông cùng các cộng sự lựa chọn ra 100 hiện vật, kể từ công cụ bổ chẻ bằng đá 2 triệu năm tuổi (thời điểm loài Homo Sapiens thậm chí chưa xuất hiện) cho tới cây đèn năng lượng mặt trời của thời ta đang sống, để kể một câu chuyện về chính chúng ta thông qua hiện vật.
Bạn hãy tưởng tượng tác giả đặt quả địa cầu trước mặt mình, xoay xoay nó và nhặt ra từng cụm 5 hiện vật, rải đều trên khắp các lục địa vào gần như cùng thời điểm theo những mốc thời gian tịnh tiến. Thế rồi ông ngồi xuống cùng với các vị khách mời (mà tôi thấy nghĩ nhiều bạn đọc của Omega Plus sẽ cảm thấy thân thuộc: Jared Diamond, Karen Armstrong, Tom Bingham…) để cùng thảo luận. Thông qua góc nhìn của MacGregor, lịch sử là chiếc kính vạn hoa – biến ảo, đan cài, luôn gây bất ngờ và tạo nên một thế giới mà trước nay ta chưa hình dung ra.
Quan sát hiện vật, để hiện vật cất lên tiếng nói, làm sao để khôi phục được ý nghĩa chính xác của hiện vật cũng như trân trọng những con người làm ra hiện vật ấy là điều Neil MacGregor đã làm. Vậy là ngay đến cả sự lãng quên, trong cuốn sách này, cũng cất lên tiếng nói.
Neil MacGregor, vị sử gia nghệ thuật (sinh năm 1946) từng đảm trách chức vụ Giám đốc Bảo tàng Quốc gia London (Nation Gallery London) từ năm 1987 tới 2002, và sau đó là Giám đốc Bảo tàng Anh (British Museum) từ 2002 tới 2015. Không ai có đủ khả năng và thẩm quyền hơn ông để trình bày câu chuyện “lịch sử qua hiện vật”. Bởi Bảo tàng Anh nắm giữ bộ sưu tập lớn nhất trên thế giới, gồm 8 triệu hiện vật. Đó là bảo tàng cộng đồng dành riêng cho lịch sử, nghệ thuật và văn hóa nhân loại, bao phủ mọi lĩnh vực tri thức, nơi chất chứa bằng chứng về nhân loại từ khởi nguồn tới nay.
