Nhà nước Israel là một quốc gia nhỏ, nằm ở rìa phía tây của lục địa châu Á. Xét về nhiều khía cạnh, Israel cũng giống như bất kỳ quốc gia nào khác, song lịch sử quốc gia này lại là một câu chuyện phi thường. Phi thường đến mức đôi khi thật khó tin điều đó có thể xảy ra trong thực tế, nhưng quả thực như vậy.
Bây giờ là lúc để kể câu chuyện, để hiểu điều gì đã xảy ra, và quan trọng hơn là tại sao điều đó lại xảy ra.
“Lịch sử Israel: Câu chuyện về sự hồi sinh của một dân tộc” kể về lịch sử của một đất nước nhỏ bé và về tư tưởng cổ xưa mà từ đó, đất nước này được sinh ra. Đó là câu chuyện về một đất nước đã thành công với rất ít cơ hội, nhưng vẫn phải đối mặt với nhiều kẻ thù và trở ngại đáng sợ – mà một số người nói rằng không thể vượt qua. Đó là câu chuyện về một dân tộc được hồi sinh nhưng phải trả giá rất đắt. Câu chuyện về đất nước Israel là câu chuyện phức tạp, vừa kịch tính vừa đáng buồn, một câu chuyện kỳ diệu và đầy cảm hứng, tác động đến thế giới của chúng ta ở hầu hết mọi khía cạnh.
MẶC DÙ LÀ CÂU CHUYỆN VỀ ĐẤT NƯỚC, nhưng câu chuyện về Israel cũng là câu chuyện về một cuộc cách mạng. Chủ nghĩa phục quốc Do Thái là phong trào cam kết thay đổi điều kiện sinh tồn của người Do Thái. Những người theo chủ nghĩa này khẳng định đã đến lúc dân tộc họ phải được hồi sinh.
Theo nhiều cách, chủ nghĩa phục quốc Do Thái là cuộc nổi dậy chống lại đạo Do Thái xưa cũ.Khi người Do Thái tại châu Âu liên tục bị tấn công và bị gạt sang bên lề, các lãnh tụ của chủ nghĩa phục quốc Do Thái cho rằng mặc dù người châu Âu rõ ràng là kẻ đáng trách nhưng người Do Thái cũng không hơn.Đã đến lúc họ từ chối việc trở thành nạn nhân, chấp nhận sống ở bất cứ nơi nào có thể gọi là quê hương cho đến khi bị nước sở tại quyết định trục xuất hoặc giết hại.Nước Anh trục xuất người Do Thái năm 1290; Tây Ban Nha cũng làm vậy vào năm 1492. Và sau đó là phong trào bài Do Thái đầy bạo lực tại châu Âu.Trong khi đó, các lãnh tụ của chủ nghĩa phục quốc Do Thái phàn nàn rằng người Do Thái vẫn thụ động, yếu đuối, sợ hãi và thu mình vào các kinh văn cổ xưa đầy linh thiêng thay vì tự bảo vệ và tự quyết định số phận của mình.
Nhiều nhà tư tưởng của chủ nghĩa phục quốc Do Thái trong thời kỳ đầu cho rằng đó là điều cần thay đổi.Thật khó để phóng đại lòng nhiệt thành cách mạng của họ. Theo nhiều cách khác nhau, chủ nghĩa này liên quan đến việc cắt đứt các mối liên hệ của người Do Thái với những gì đã xảy ra trước đó. Dân tộc Do Thái đã tuyệt vọng đến mức tạo ra một kiểu người Do Thái mới mà thậm chí đã đổi cả tên của mình.Bốn thủ tướng đầu tiên của Israel là trường hợp điển hình.David Ben-Gurion tên khai sinh là David Gruen.Moshe Sharett tên khai sinh là Moshe Shertok;Levi Eshkol ban đầu là Levi Shkolnik.Golda Meir (nữ thủ tướng đầu tiên của Israel) từng là Golda Meyerson.Đổi tên là cách để nói rằng ‘không liên quan gì nữa’ – rằng đó là lúc cần có thế giới quan Do Thái mới, thể chất Do Thái mới, tổ quốc Do Thái mới, những cái tên Do Thái mới.Đã đến lúc xuất hiện một lớp ‘người Do Thái mới’, một dân tộc Do Thái tái sinh.
Tại Nhà nước Israel, lớp người ấy đã xuất hiện.Trên thực tế, nhiều hình thức của người Do Thái mới đã lộ diện.Điều khiến Israel trở nên hấp dẫn một phần chính là nhờ cuộc bàn luận đang diễn ra về những gì đạo Do Thái và người Do Thái nên trở thành và đang trở thành. Đôi khi, cuộc trò chuyện đó lịch sự và dè dặt;đôi khi, nó nổ ra thành những trận chiến nảy lửa trên nhiều mặt trận chính trị của Israel.Dù cay độc, nhưng trên mặt trận đó, chủ nghĩa phục quốc Do Thái đã thành công – và đáng ngưỡng mộ. Người Do Thái ngày nay không còn là những người châu Âu rúm ró, đầy sợ hãi của thời kỳ trước. Việc chủ nghĩa phục quốc Do Thái đã thành công trong việc tạo ra người Do Thái mới là điều không thể nghi ngờ.
Chủ nghĩa phục quốc Do Thái cũng là cuộc cách mạng nhằm khắc phục khả năng rất cao rằng vẫn còn những người Do Thái không còn nơi nào trên Trái Đất để gọi là quê hương.Khi châu Âu vào giữa thế kỷ XX bùng nổ cơn hận thù diệt chủng lên đến cực điểm, nhiều người Do Thái đã không còn nơi nào để chạy trốn.Hoa Kỳ đã đóng cửa biên giới. Canada cũng làm vậy. Người Anh đã chặn những người Do Thái tìm cách đến Palestine. Những chiếc tàu chở hàng trăm người Do Thái căng buồm trên biển, tìm kiếm nơi cập bến trong tuyệt vọng, và thường không thành công.Đôi khi, những con tàu khởi hành từ châu Âu chở đầy người Do Thái chạy trốn khỏi cuộc thảm sát diệt chủng Holocaust phải quay trở lại châu Âu, hoặc bị tàu đối phương cố tình đánh chìm, đơn giản vì không ai cần ‘những kẻ Do Thái cặn bã’. Chủ nghĩa phục quốc Do Thái đã quyết tâm thay đổi điều đó; cam kết về một thế giới mà ở đó, người Do Thái sẽ không bao giờ trở thành người vô tổ quốc nữa.Việc xây dựng Israel đã từ giấc mơ trở thành hiện thực.
Sau nhiều thế kỷ người Do Thái mòn mỏi sống lưu vong, chủ nghĩa phục quốc Do Thái ưu tiên việc khôi phục dân tộc trên bình diện phong phú về văn hóa, điều mà họ có được khi sống ở quê cha đất tổ, nói ngôn ngữ riêng, [và] tự vạch ra lộ trình tương lai của chính mình.Nếu người Do Thái đã bị phân tán đến nơi mà nghi thức tế lễ của họ gọi là ‘bốn góc của Trái Đất’, những người theo chủ nghĩa phục quốc Do Thái hi vọng sẽ tập hợp dân tộc mình lại với nhau một lần nữa.Nếu hàng thiên niên kỷ lưu đày đã làm suy tàn tiếng Do Thái, vốn từng được sử dụng và đầy sống động, thành thứ ngôn ngữ chỉ được sử dụng cho các kinh văn thiêng liêng và việc thờ phụng, thì chủ nghĩa phục quốc Do Thái sẽ thổi luồng sinh khí mới vào thứ ngôn ngữ cổ xưa đó. Dân tộc Do Thái sẽ sáng tạo nên âm nhạc, mỹ thuật, văn chương và thơ ca như tất cả các dân tộc khác.Họ sẽ có nền văn hóa tinh hoa và nền văn hóa đại chúng. Người Do Thái sẽ sống trong những thành phố mà tổ tiên của họ đã từng biết, sẽ đi trên những con đường đã từng là quê hương của các bậc tiền bối trong Kinh Thánh.Các nhà lãnh tụ Do Thái sẽ hoạch định chính sách về chiến tranh và hòa bình, kinh tế, chăm sóc sức khỏe và sự nhập cư. Chủ nghĩa phục quốc Do Thái đã thành công trong tất cả những phương diện đó đó, và hơn thế nữa.
Cách Israel phản ánh sự hồi sinh này của người Do Thái là một phần trong câu chuyện mà cuốn sách này sẽ kể.
Đánh giá, nhận xét chuyên gia
"Giống như chính Israel, cuốn sách của Daniel Gordis thật táo bạo, sâu sắc và độc đáo.Nó kể câu chuyện đầy ngoạn mục về khối cộng đồng thứ ba của người Do Thái từ thuở sơ khai cho đến ngày nay.Bất kỳ ai quan tâm đến lịch sử của chủ nghĩa phục quốc Do Thái sẽ tìm thấy lượng thông tin vô giá và sự hiểu thấu đầy sâu sắc trong cuốn sách rất cần thiết, công bằng và cân bằng này." – Ari Shavit, tác giả cuốn sách Miền đất hứa của tôi
"Daniel Gordis đã viết nên lịch sử chói lọi kể về câu chuyện của Israel, không chỉ thông qua các chính khách và chiến binh mà còn thông qua các nghệ sĩ, nhà văn và nhà thơ của đất nước này.Gordis chỉ ra cho chúng ta linh hồn của Israel, và giúp giải thích lý do tại sao đất nước bị thù ghét nhất hành tinh này cũng là một trong số những quốc gia được yêu mến nhất." – Yossi Klein Halevi, tác giả cuốn sáchLike Dreamers: The Story of the Israeli Paratroopers Who Reunited Jerusalem and Divided a Nation
"Là sự tường thuật đầy hấp dẫn, dễ tiếp cận, mang phong cách riêng và thông minh về câu chuyện phức tạp, bất kỳ ai muốn hiểu về nơi phức tạp này của thế giới đều nên đọc cuốn sách này." – Deborah E. Lipstadt, Giáo sư về Lịch sử Do Thái hiện đại và Nghiên cứu về cuộc thảm sát diệt chủng Holocaust tại Đại học Emory, tác giả của cuốn sáchDenial: Holocaust History on Trial
"Gordis nắm bắt được bản chất của các vấn đề: Israel là gì, quốc gia này đến từ đâu và tại sao nhà nước Do Thái sẽ - và phải - tiếp tục tồn tại.Bây giờ, khi được hỏi: ‘Có cuốn sách nào về Israel để đọc không?’,tôi đã có câu trả lời." – Đại sứ Dennis Ross, Điều phối viên đặc biệt về Trung Đông dưới thời Tổng thống Bill Clinton, và là tác giả của các cuốn sáchThe Missing Peace: The Inside Story of the Fight for Middle East Peace và Doomed to Succeed: The U.S.–Israel Relationship from Truman to Obama
"Lịch sử của Israel được cho là câu chuyện vĩ đại nhất của thời hiện đại, và việc kể về nó một cách cô đọng, hấp dẫn là một thành tựu đáng chú ý. Daniel Gordis đã làm được điều này, và hơn thế nữa, ông đã tái hiện lịch sử Israel bằng một thứ văn xuôi phong phú, những hiểu biết sâu sắc, và niềm đam mê.Cuốn sách của ông sẽ trở thành nguồn tài liệu thiết yếu cho các nhà nghiên cứu, sinh viên và các nhà hoạch định chính sách." – Michael Oren, cựu Đại sứ Israel tại Hoa Kỳ, tác giả của các cuốn sáchSix Days of War: June 1967 and the Making of the Modern Middle East và Ally: My Journey Across the American-Israeli Divide
"Từ lúc bên bờ diệt vong cho đến khi phục hưng, trong hoàn cảnh lịch sử phức tạp, đa diện, được nén chắt và đầy đau thương của Israel, Daniel Gordis đã biến nỗi sợ hãi thành sự phức tạp trong việc xây dựng kiểu xã hội Do Thái mới.Từ giấc mơ không bị tan biến, quốc gia mới tự suy ngẫm về bản thân nó trên bình diện tinh thần và trí tuệ, trở thành quốc gia đã chinh phục các đầm lầy, sa mạc và cầm vũ khí hết lần này đến lần khác vì không bao giờ có thể lựa chọn quay lại. Cuốn sách Israel là lời nhắc nhở đặc biệt rằng Israel, xứ sở với ngôn ngữ mới, nền văn hóa thế tục và những thành tựu vô song, thật sự là điều kỳ diệu do con người tạo ra" – Talia Carner, tác giả của các cuốn sáchHotel Moscow và Jerusalem Maiden
"Cuối cùng thì đây – sự tường thuật đầy nhạy cảm, được viết ra một cách trang nhã và công bằng về chiến thắng và những khổ nạn của Nhà nước Israel" – David Wolpe, giáo sĩ Do Thái tại Đền Sinai, Los Angeles, tác giả của các cuốn sáchDavid: The Divided Heart và Making Loss Matter
"Daniel Gordis kết hợp tri thức bách khoa với tài năng viết lách của tiểu thuyết gia. Ông khiến những sự kiện lịch sử phức tạp trở nên dễ tiếp cận khi lướt qua toàn bộ lịch sử của Israel, giải thích cách thức và lý do tại sao việc xây dựng lại nhà nước Do Thái trong thế kỷ XX đã vĩnh viễn thay đổi lịch sử của người Do Thái.Israel: Lược sử về sự hồi sinh quốc gia là cuốn sách thực sự quan trọng." – Rabbi Joseph Telushkin, tác giả của các cuốn sáchJewish Literacy, A Code of Jewish Ethics, và Rebbe
"Gordis dệt nên giai thoại với sự phán xét lịch sử, và sử dụng hiệu quả cả những nguồn tư liệu lẫn các dẫn nhập về các đặc tính giúp hình thành nên Israel để phản ánh về lịch sử, chính trị và đặc biệt là tâm hồn của Israel.Israel: Lược sử về sự hồi sinh quốc gia rất sống động, rõ ràng và tràn đầy trí tuệ." – Ilan Troen, Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu về Israel.
Thông tin về tác giả Daniel Gordis
Daniel GordisLớn lên và học tập tại Hoa Kỳ, ông sống tại Israel từ năm 1998. Phó chủ tịch cấp cao và là giảng viên xuất sắc tại Trường Cao đẳng Shalem ở Jerusalem, Góp phần thành lập Trường Cao đẳng Shalem (2007). Nhà báo phụ trách chuyên mục của Jerusalem Post và Bloomberg View. Tác giả của nhiều cuốn sách về tư tưởng Do Thái và các trào lưu chính trị tại Israel Từng giành Giải thưởng Sách Do Thái Quốc gia
