"Mỹ thuật Việt soi từ phía khác" là tập hợp 25 bài chuyên khảo về lịch sử mỹ thuật Việt Nam của tác giả Trần Hậu Yên Thế. Cho đến này, từ những cuốn Lược sử Mỹ thuật Việt Nam (Nguyễn Phi Hoanh), Mỹ thuật của người Việt (Nguyễn Quân, Phan Cẩm Thượng), Lược sử mỹ thuật Việt Nam (Trịnh Quang Vũ), Lịch sử mỹ thuật Việt Nam (Nguyễn Thị Chỉnh)… đều là những cuốn sách công phu, được viết theo lối biên niên sử, là những cuốn sử Việt, của người Việt, cho người Việt. Dường như từ lâu Trần Hậu Yên Thế đã rẽ sang một lối đi khác, kể từ Dịch đồ, cách tiếp cận từ thị giác (Nxb Giáo dục 1999), cho tới cuốn Song xưa phố cũ / Phác họa Nghê, gã linh vật bên rìa / Nét Việt trên bia đề Danh Tiến sĩ Văn Miếu Quốc Tử Giám, Yên Thế chứng tỏ một cách tiếp cận khác, một cách lựa chọn mẫu nghiên cứu không giống với các nhà nghiên cứu trước đó. Tác giả như đứa trẻ không chỉ mải mê ngắm cánh cửa đồ sộ mà lại ham thích, ngắm nghía cái bản lề, cái then cài, những chi tiết tưởng nhỏ nhặt, để suy nghĩ về cơ chế đóng mở của chiếc cổng ấy.
Mở đầu cuốn sách là loạt bài viết nhắc nhở chúng ta về một phần quan trọng làm nên văn hóa Việt Nam hôm nay là văn hóa duyên hải. Qua cách viết hơi gàn gàn trong máu một ông đồ xứ Nghệ như thảo luận về tên gọi rái cá hay giao long, ếch hay cóc, nai hay hươu trên trống đồng Đông Sơn, chúng ta chợt nhận ra hiện tượng xa rừng nhạt biển lâu nay của người Kinh chúng ta. Nhất quán với lối viết này, cho đến bài viết cuối về con tem Hồ chủ tịch của danh họa Nguyễn Sáng, tiếp tục là những nghiên cứu nhỏ nhỏ về những chi tiết bé con con - chiếc cổ áo mà chủ tịch Hồ Chí Minh đã mặc trong buổi lễ tuyên ngôn độc lập.
Cuốn sách có tiêu đề phụ Soi từ phía khác vì tác giả từ lâu đã chuyên tâm vào lĩnh vực Nghiên cứu so sánh. Năm 2016, anh bảo vệ thành công luận án Nghệ thuật Trang trí đền vua Đinh, vua Lê từ góc nhìn so sánh với Ấn Độ và Trung Hoa - nghiên cứu một số đồ án tiêu biểu. Một phần nội dung luận án đã công bố trong cuốn sách Đồ án trang trí mỹ thuật đền vua Đinh, vua Lê, Hoa Lư, Ninh Bình (viết chung với Nguyễn Đức Hòa, Phan Cẩm Thượng, 2012). Mỹ thuật Việt soi từ phía khác là cuốn sách đầu tiên của tác giả khi bước sang tuổi tri thiên mệnh, hy vọng Trần Hậu Yên Thế tiếp tục đồng hành cùng Nhà xuất bản Mỹ thuật để công bố thêm những cuốn sách về lịch sử mỹ thuật Việt Nam.
Câu nói hay dành tặng bạn
Nhìn là quan sát, soi cũng là nhìn, nhưng nhìn một cách kỹ lưỡng, nhìn một cách đầy nghi hoặc. Mặc dù soi mói mang một ý nghĩa tiêu cực, nhưng soi thật kỹ lưỡng để soi tỏ, phát hiện ra những vấn đề thú vị. Mỹ thuật từ góc nhìn khác, soi xét, soi rọi, soi tỏ những hiện tượng mỹ thật người Việt từ thời sơ sử đến nửa đầu thế kỷ XX mà lịch sử đã phủ lớp bụi thời gian.
