"Sài Gòn - Paris Viễn Đông" là tập hợp những ghi chép của nhiều tác giả trong và ngoài nước từ thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20 về lịch sử, văn hóa và xã hội của Sài Gòn qua từng giai đoạn phát triển. Cuốn sách này không chỉ cung cấp tư liệu quý giá về quá trình hình thành và chuyển mình của thành phố mà còn khắc họa những trải nghiệm sống động của những người từng đặt chân đến vùng đất này.
Mở đầu cuốn sách là bút ký của John White, một thương nhân Mỹ đến Sài Gòn năm 1819, cung cấp cái nhìn chi tiết về thành Gia Định thời triều Nguyễn, với những khu chợ nhộn nhịp, hệ thống quan lại, và những nét sinh hoạt thường ngày của cư dân. Tiếp theo, Jules Silvestre ghi lại bối cảnh lịch sử của Sài Gòn trước khi thực dân Pháp đặt chân tới, mô tả sự mở rộng của người Việt vào vùng đất này và vai trò quan trọng của người Hoa trong đời sống kinh tế. Cuộc xâm lược của Pháp vào năm 1859 được thuật lại từ góc nhìn quân sự qua bài viết của A. Benoist de la Grandière, trong khi Albert Morice và Trương Vĩnh Ký mang đến những ghi chép về đời sống, văn hóa và sự thay đổi của thành phố qua các giai đoạn lịch sử. Những tác giả phương Tây như Pierre Barrelon, Jasper Whiting, Gabrielle M. Vassal và Robert Chauvelot thì mang đến những ấn tượng cá nhân về Sài Gòn - từ vẻ đẹp của phố phường, sự giao thoa văn hóa, đến những khu chợ đông đúc và nhịp sống thường nhật. Cuốn sách kết thúc bằng bài viết của E. Bergès mô tả tiếng rao hàng trên đường phố Sài Gòn, mang đến một hình ảnh sinh động về đời sống đô thị xưa.
Cuốn sách không chỉ là tư liệu lịch sử mà còn là một hành trình khám phá, giúp độc giả hiểu rõ hơn về sự chuyển mình của Sài Gòn từ một trấn nhỏ ven sông thành trung tâm thương mại quan trọng của khu vực. Tiếng rao trên phố, nhịp thuyền xuôi ngược trên kênh rạch và những tòa nhà Tây phương, tất cả cùng vẽ nên một bức tranh đô thị sầm uất và đầy sức sống.
Dù là Sài Gòn hay thành phố Hồ Chí Minh, thành phố này vẫn là biểu tượng của ký ức, của sự năng động và hội nhập. "Sài Gòn - Paris Viễn Đông" không chỉ là một cuốn sách về quá khứ mà còn mở ra những câu chuyện về một thành phố đã, đang và sẽ tiếp tục phát triển không ngừng trong dòng chảy thời gian.
