Nông thôn Việt Nam là mảng đề tài không mới, đã được các nhà sử học nghiên cứu sâu trong nhiều thập kỷ. Trong điều kiện lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội Việt Nam, vấn đề này, cho đến nay, vẫn còn nguyên tính thời sự. Việc nhìn nhận lại quá trình hình thành và phát triển của nông thôn và nông nghiệp Việt Nam cũng như các công trình nghiên cứu, các nhận thức khoa học về vấn đề quen thuộc nhưng phức tạp này, xét thấy là rất cần thiết.
Vào những năm cuối thập niên 70 của thế kỷ trước, khi Viện sử học biên soạn bộ sách “Nông thôn Việt Nam trong lịch sử”, cũng là lúc nông thôn Việt Nam đang chuyển lên sản xuất lớn xã hội chủ nghĩa. Đây là một cuộc chuyển biến vĩ đại và rất sâu sắc, làm biến đổi cơ cấu nông thôn cổ truyền Việt Nam – sản xuất nhỏ tự cấp tự túc, tản mạn – lên một cơ cấu kinh tế mới công nông nghiệp xã hội chủ nghĩa hoàn chỉnh.
Việc tìm hiểu lịch sử nông thôn Việt Nam, những đặc điểm của nó, là để có một nhận thức và đánh giá toàn diện người nông dân Việt Nam, những chỗ mạnh, chỗ yếu của họ trên con đường tiến lên sản xuất lớn hiện nay, nói chung là trên con đường xây dựng chế độ mới, kinh tế mới, văn hóa mới và con người mới như đường lối cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Tiếp nối cuốn sách tập I, Sách Khai Minh tiếp tục giới thiệu tới bạn đọc cuốn Nông thôn Việt Nam trong lịch sử tập II cũng là tập cuối cùng của bộ sách này. Khác với tập I, tập trung chủ yếu vào kinh tế làng xã – chế độ sở hữu ruộng đất – công thương nghiệp và vai trò của làng xã trong sự nghiệp đấu tranh giữ nước và giải phóng đất nước – thì tập II này sẽ tập trung chủ yếu vào vấn đề thiết chế chính trị và hệ tư tưởng làng xã.
