Sau Hocquard là bác sĩ thuộc địa hạng nhứt J.C. Baurac với bộ sách lừng danh về Nam kỳ, nay chính thức có bản Việt ngữ để độc giả và các nhà nghiên cứu sử dụng, tham khảo, trích dẫn...
Tác giả ở Nam kỳ từ năm 1886, viết hai cuốn sách xuất bản năm 1894 và 1899 lần lượt là "Nam kỳ và cư dân miền Tây", "Nam kỳ và cư dân miền Đông". Baurac là một phượt thủ siêu hạng, với tư duy khoa học của người châu Âu (nguyên là bác sĩ dịch tễ) đã gần như ghi chép lại mọi thứ về Nam kỳ thuở ấy.
Cùng thời chúng ta có bản đồ từng hạt ở Nam kỳ (từ năm 1881 đến 1897), và bộ Monographie (Địa lý học Nam kỳ), nay thêm bộ sách hơn 1.100 trang kèm hình ảnh quý của Baurac, cũng là thêm một tài liệu giá trị để tìm hiểu vùng đất này.
Bộ sách do Omega+ liên kết với Nxb Tổng hợp xuất bản, nằm trong chuỗi sách kỷ niệm 5 năm thành lập Omega+ với nhiều ấn phẩm mới, hay và tiêu tốn khá nhiều ngân lượng của các Mọt.
Nam kỳ và cư dân là bộ sách tiếp theo trong tủ sách "Hiểu Việt Nam qua tư liệu Pháp ngữ" do Omega+ thực hiện.
Phần thứ nhất gồm 8 chương giới thiệu tổng quan về vùng đất Nam kỳ (Nam kỳ lục tỉnh xưa) ở các khía cạnh tổng quan: ranh giới tự nhiên, địa hình tự nhiên, điều kiện tự nhiên, hệ động-thực vật đa dạng, các vị thuốc Nam, phong tục tập quán, thế giới tâm linh, các điển tích cho biết nguồn gốc của một số địa danh/nhân vật nổi tiếng… của Nam kỳ
Phần thứ hai gồm 12 chương giới thiệu cụ thể về 11 hạt tham biện thuộc miền Tây thời Pháp thuộc. Đa phần hành trình của tác giả là đi dọc theo hệ thống sông nước kênh rạch chằng chịt của Tây Nam kỳ, do vậy, những gì đã thấy được đã khích lệ ông mày mò tìm hiểu dữ liệu hành chính và đọc thêm nhiều tài liệu của các tác giả khác
Tập thứ hai đi thẳng vào việc giới thiệu các hạt thuộc miền Đông Nam kỳ: Các hạt này gồm: Mỹ Tho, Gò Công, Tân An, Chợ Lớn, Gia Định, Thủ Dầu Một, Biên Hòa, Tây Ninh, Bà Rịa, Cap St-Jacques, Poulo-Condore [quần đảo Côn Lôn/Côn Đảo ngày nay].
Có thể nói, hành trình khảo sát dịch tễ của vị bác sĩ thuộc địa này, vào thời điểm cuối thế kỷ XIX, không chỉ góp phần giúp nghiên cứu cải thiện tình trạng vệ sinh, khắc phục vấn đề dịch bệnh thông qua phương thức tiêm chủng vắc-xin phòng bệnh… mà còn giúp ông tiếp xúc và thu thập được nhiều thông tin và dữ kiện hỗ trợ việc lập thành một bộ sách địa chí vô cùng hữu ích cho người Pháp một thuở, và cho cả người Việt chúng ta, xưa cũng như nay
......
Bộ sách có gì đặc biệt?
Thể hiện dưới góc nhìn của người Pháp
Chính quyền Pháp đã làm được một việc lớn cho Nam kỳ: xây dựng hệ thống giao thông kết nối các địa phương với nhau, tránh để rơi vào tình cảnh cục bộ địa phương.
Lối viết và cách ghi chép khoa học
Các chương được trình bày lớp lang theo bố cục: diện tích, ranh giới hành chính; liệt kê các địa danh quan trọng ở từng hạt... lý giải cho sự tích/huyền thoại liên quan, qua đó gián tiếp giúp người đọc có một hành trình xuyên không-thời gian tìm hiểu về vùng đất, nêu rõ ưu điểm/bất lợi của từng địa phương đối với khả năng phát triển lâu dài
Trực quan, nhiều hình ảnh giá trị
Trước mỗi chương ở Phần thứ hai đều có bản đồ hành chính cuối thế kỷ 19 của từng hạt Nam kỳ để độc giả dễ hình dung vị trí địa hình xứ Nam kỳ
.....
Tôi đã đọc đi đọc lại cuốn Nam kỳ của ông. Những chi tiết nhỏ nhất đã được nắm bắt và trình bày bằng sự sinh động và xác tín của người đã chứng kiến, đã tham gia vào công cuộc gian lao cũng như những tiến bộ thành tựu và rồi tìm ra điểm thu hút độc giả cho tác phẩm của mình.
– Ange Eugène Nicolaï, Phó thống đốc Nam Kỳ giai đoạn 1897-1898 --
