Người xa lạ của Albert Camus được khởi thảo năm 1938, hoàn tất năm 1940 và xuất bản lần đầu năm 1942. Tiểu thuyết khắc họa chân dung nhân vật Meursault trong khoảng thời gian kể từ ngày mẹ của Meursault chết ở trại tế bần dành cho người già cho đến gần cái chết của chính anh ta. Cuốn sách được chia thành 2 phần với 11 chương, với kiểu tự thuật về cuộc đời của nhân vật tôi - Meursault, một nhân viên thư ký lãnh việc gửi hàng hóa. Anh ta sống cô độc, nhận được tin mẹ mất, “Mẹ đã chết hôm nay. Hay là hôm qua nhỉ, tôi không rõ.” Anh ta đi dự đám tang, rồi lại tới sở làm, đi bơi, xem xi-nê,… đi chơi với người yêu và giết người tại bãi biển. Meursault bị lên án vì không có biểu hiện của một người con mất mẹ (không thăm mẹ thường xuyên, không đau khổ, không nhìn mặt mẹ lần cuối, uống cà phê và hút thuốc trước quan tài người chết, ngủ trong khi canh linh cữu, xem phim hài và hành động yêu đương chỉ một ngày sau khi mẹ mất…), bị công tố viên buộc tội vì “đã chôn cất bà mẹ bằng trái tim của một kẻ sát nhân.” Câu chuyện mở đầu bằng cái chết, phân tách hai phần bằng cái chết và kết thúc bằng một án tử hình.
Qua Người xa lạ, Camus đã tạo nên một nhân vật Meursault hoàn toàn xa lạ với chính mình, với thế giới, với cái chết, với tình yêu và với mọi mối quan hệ xã hội. Trong sự vô nghĩa của đời sống con người, trên con đường đến với cái chết treo lơ lửng, Meursault đã đi qua Vô thức, Tỉnh thức và cuối cùng là Nổi loạn (Phản kháng).
“Tôi kiệt quệ và quăng mình xuống giường. Tôi nghĩ mình đã ngủ, vì lúc tỉnh dậy tôi đã thấy sao trời. Âm thanh của đồng quê vang vọng tới tai tôi. Mùi hương của đêm, của đất, của muối biển làm trí óc tôi khoan khoái. Nỗi bình yên diệu kỳ của mùa hè uể oải này dâng lên hệt như một ngọn thủy triều trong tôi. Chính vào lúc đó, chính vào lúc đêm tàn, tiếng còi tàu rú vang. Đã đến lúc chia tay với thế giới mà từ nay, vĩnh viễn xa lạ với tôi. Lần đầu tiên kể từ lâu lắc, tôi mới nghĩ về mẹ. Hình như tôi đã hiểu ra vì sao đến cuối đời, mẹ lại kiếm cho mình một “bạn đời”, vì sao mẹ lại muốn khởi sự tất cả một lần nữa. Ở nơi đó, chung quanh trại tế bần đó, những kiếp sống tắt lịm đi như một sự ngưng lặng sầu muộn. Lúc cận kề cái chết, mẹ đã muốn thoát ra khỏi nó và bắt đầu lại hết thảy. Không ai, không một ai có quyền khóc thương mẹ. Tôi cũng vậy, tôi cảm thấy sẵn sàng bắt đầu một kiếp sống khác. Như thể nỗi giận dữ điên cuồng này đã xóa sạch xấu xa, vét cạn hy vọng trong tôi. Đứng trước một đêm thâu đầy sao trời và điềm báo này, lần đầu tiên tôi mở lòng mình ra với nỗi dửng dưng của thế gian. Tôi nhận ra nó quá tương đồng, quá thân thiết với mình, tôi cảm thấy đã quá hạnh phúc và vẫn còn hạnh phúc. Tôi chỉ còn mong mỏi có thật nhiều khán giả tới xem buổi hành hình và chửi rủa, để tôi không cảm thấy lẻ loi, để mọi điều trọn vẹn.”
Albert Camus sinh ngày 7/11/1913 tại Algérie; là nhà văn, triết gia người Pháp. Tác phẩm đầu tiên của ông là tiểu luận L’Envers et l’Endroit (Bề trái và bề mặt) xuất bản năm 1937. Ông còn là tác giả của các tiểu thuyết nổi tiếng L’Étranger (Người xa lạ, 1942), La Peste (Dịch hạch, 1947); tiểu luận Le Mythe de Sisyphe (Huyền thoại Sisyphe, 1942), L’Homme révolté (Người nổi loạn, 1951)… Cùng với Jean-Paul Sartre, Albert Camus là đại diện tiêu biểu nhất của chủ nghĩa hiện sinh.
Albert Camus được trao tặng Giải Nobel Văn học năm 1957, ông qua đời ngày 4/1/1960 vì tai nạn xe hơi.
Tiểu thuyết L’Étranger đến nay thống kê được 7 bản dịch đã từng in thành sách: 1. Người xa lạ, Võ Lang dịch, Thời Mới, Sài Gòn, 1965; 2. Kẻ xa lạ, Dương Kiền - Bùi Ngọc Dung dịch, Đời Nay, Sài Gòn, 1965; 3. Người xa lạ, Tuấn Minh dịch, Sống Mới, Sài Gòn, 1970; 4. Kẻ xa lạ, Lê Thanh Hoàng Dân - Mai Vi Phúc dịch, Trẻ, Sài Gòn, 1973; 5. Người dưng, Dương Tường dịch, Nxb. Văn học, Hà Nội, 1995; 6. Kẻ xa lạ, Nguyễn Văn Dân dịch, in trong tập Văn học phi lí, Nxb. Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2002; 7. Người xa lạ, An Nguyễn dịch, Antôn & Đuốc sáng, 2005.
Albert Camus không xa lạ với độc giả Việt Nam nhờ các tác phẩm: Ngộ nhận, Người xa lạ (riêng tiểu thuyết này đã có nhiều bản dịch khác nhau), Dịch hạch, Huyền thoại Sisyphe, Lưu đày và vương quốc...
Được xếp vào phần di cảo, tiểu thuyết này tựa như mảnh ghép khuyết theo vào bức tranh cuộc đời và sự nghiệp của vị văn hào người Pháp đoạt giải Nobel năm 1957.
Theo các nhà nghiên cứu, bản thảo "Cái chết hạnh phúc" được hoàn thành trước khi "Người xa lạ" xuất bản năm 1942. Tuy nhiên, mãi sau khi Albert Camus qua đời trong một vụ tai nạn xe hơi năm
1960, tác phẩm này mới được công bố.
Tiểu thuyết có nhân vật chính là Mersault, trùng tên với nhân vật chính trong "Người xa lạ". Đó không phải điểm tương đồng duy nhất giữa hai tác phẩm. Dẫu thế, Mersault ở cả "Người xa lạ" và "Cái chết hạnh phúc" là “tuy một mà hai”. Mersault của "Cái chết hạnh phúc" cảm nhận đời sống là phi lý, nhưng hắn không thoái lui mà quyết định đương đầu bằng lòng can đảm và thái độ tận hiến.
“Trong huyết mạch bồn chồn luôn không thể đi tới tận cùng châu thân, hắn vẫn hiểu rằng mình không yếu đuối như vậy. Bởi vì hắn đã sống trọn, đã hoàn thành bổn phận duy nhất của con người là sống hạnh phúc. Dù không dài lâu. Nhưng thời gian chẳng có nghĩa lý gì ở đây. Thời gian chỉ có thể là một trở ngại hoặc không còn là trở ngại. Hắn đã hủy diệt trở ngại, hủy diệt luôn người anh em tự huyễn bên trong mình, bất kể kẻ đó hai tuổi hay hai mươi tuổi. Hạnh phúc vốn dĩ là như vậy.”
Thông tin tác giả Albert Camus
Albert Camus Sinh (1913-1960) tại Mondovi, thuộc vùng Constantinois, miền Ðông Algérie. Ông là nhà văn, triết gia, nhà viết kịch nổi tiếng người Pháp, đại diện tiêu biểu nhất của chủ nghĩa hiện sinh.. Ông là tác giả của hai tiểu thuyết nổi tiếng Người xa lạ và Dịch hạch. Albert Camus được trao tặng Giải Nobel Văn học năm 1957 vì các sáng tác văn học của ông đã "đưa ra ánh sáng những vấn đề đặt ra cho lương tâm loài người ở thời đại chúng ta". Về triết học, ông được biết đến vì những đóng góp cho chủ nghĩa phi lý. Mặc dù cũng được coi là một nhà triết học hiện sinh, nhưng ông thường bác bỏ điều này trong suốt cuộc đời mình.
