Đây là cuốn sách nhập môn đầy đủ nhất về lĩnh vực lịch sử đô thị trong kỷ nguyên hiện đại, với dấu ấn rõ nét định hình qua thế kỷ XIX và XX.
Cuốn sách này khám phá đô thị và lịch sử đô thị hiện tại như là đối tượng trung tâm của những biến động trong lịch sử nhân loại, từ sự phổ biến của động cơ hơi nước, điện năng, nền dân chủ đến thương mại quốc tế, chủ nghĩa thực dân và chủ nghĩa dân tộc, cuộc cách mạng về kiến trúc hay Chiến tranh Lạnh. Shane Ewen tiếp cận lịch sử đô thị từ góc nhìn vừa bao quát vừa cụ thể. Đô thị như là không gian của yếu tố giới, giai cấp, sắc tộc, không gian của các loại chủ nghĩa, của tư tưởng, của các tác giả, nhà báo hay thậm chí là khách du lịch. Đô thị cũng là địa điểm phô diễn các ý tưởng cải tạo, sắp đặt, của môi trường tự nhiên và môi trường nhân tạo đan cài vào nhau. Chưa hết, đô thị trong lịch sử hiện đại còn là nơi con người ta tổ chức, vận dụng, thể nghiệm những ý tưởng về quản lý, quản trị, thuật trị lý, nơi tầng lớp thị dân được tập hợp lại, sắp đặt và được yêu cầu tuân thủ yêu cầu của một “tổ chức chính quyền đô thị” (kỷ luật nhà máy, vệ sinh, sức khỏe cộng đồng, phòng cháy chữa cháy). Sử gia Ewen khiến đô thị trở thành một thực thể sống động thay vì một thứ tĩnh tại, một khái niệm vô tri. Theo ông, đô thị hiện đại còn gắn liền với người đồng tính, với vai trò của nữ giới cùng sự phân biệt giới tính đậm đặc.
Bằng cách tiếp cận so sánh và xuyên quốc gia, công trình này đã chứng minh hùng hồn cho tính đa dạng trong nghiên cứu học thuật quốc tế với cái nhìn bao quát cả phương Đông và phương Tây, từ dưới lên và từ trên xuống, cái nhìn khu vực kết hợp cái nhìn toàn cầu.
Giới thiệu tác giả
Shane Ewen là Giáo sư chuyên ngành Lịch sử đô thị tại Đại học Leeds Beckett, Anh Quốc. Ông lấy bằng Thạc sĩ và Tiến sĩ đều tại Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử đô thị của Đại học Leicester. Năm 2006, ông chuyển tới Leeds Beckett, giảng dạy môn lịch sử đô thị, lịch sử văn hóa và lịch sử xã hội nói chung cho cả chương trình đại học và sau đại học. Hiện nay Shane Ewen đảm nhiệm vị trí Giám đốc Hiệp hội Nghiên cứu Lịch sử đô thị Bắc Mỹ và là đại diện của nước Anh tại Hiệp hội Nghiên cứu Lịch sử châu Âu. Ông cũng có đóng góp trong vai trò đồng Giám đốc nghiên cứu tại Dự án nghiên cứu Nghệ thuật và Nhân văn mang tên Forged by Fire: Burns Injury and Identity in Britain, c.1800-2000, đi sâu tìm hiểu mối liên hệ giữa những tai nạn về bỏng do hỏa hoạn với các yếu tố cấu thành bản dạng xã hội của Anh Quốc thời hiện đại như giới, sắc tộc, giai cấp… Thành tựu nghiên cứu của Shane Ewen đã đưa ông vào hàng ngũ những sử gia đô thị hà
Từ khi được biết đến nhà kinh tế học đô thị Edward Glaeser qua cuốn sách “Chiến thắng của đô thị”, Book Hunter luôn theo sát các hoạt động học thuật của ông với mong muốn có thể chuyển ngữ và giới thiệu các tác phẩm của ông với bạn đọc Việt Nam – những người cũng đang lạc lối trong đời sống đô thị và công cuộc đô thị hóa. Trong quá trình ấy, chúng tôi bắt gặp cuốn sách “Sinh tồn của đô thị – sống và phát triển rực rỡ trong thời kỳ biệt lập”, một tác phẩm hợp tác giữa Edward Glaeser, chuyên gia kinh tế học đô thị và David Cutler, chuyên gia về chính sách Y tế Hoa Kỳ, và chúng tôi đã lập tức quyết định lập tức dịch sang tiếng Việt mà không chút đắn đo, bởi vì cuốn sách chạm đến vấn đề nóng bỏng nhất trong thập kỷ này, và có lẽ sẽ còn để lại dư chấn trong suốt thế kỷ 21: Dịch bệnh Covid-19 và cách hệ thống y tế cộng đồng tại Mỹ đã thất bại như thế nào, các cơ chế tại Mỹ đã khiến vị thế của quốc gia này bị lung lay ra sao, và đặc biệt, những thất bại đó không phải của riêng nước Mỹ, mà ta có thể hiện diện trực quan của nó ngay tại bất cứ đô thị nào trên thế giới, hay nói một cách khác, đó là thất bại mang tính phổ quát khi mà các đô thị quá sợ hãi trước sự lây lan và thờ ơ với người nghèo, đồng thời cho phép sự chính trị hóa và thương mại hóa các phương thức phòng ngừa dịch bệnh.
Đọc từng trang “Sinh tồn của đô thị”, chúng tôi thấy như thể thực tại của những năm tháng dịch bệnh Covid-19 đang hiện lên sống động, với tất cả những nỗi lo lắng, những cảnh ngộ đương đầu với dịch bệnh tại khu cách ly, những toan tính mưu sinh khi mọi thứ đình trệ, những người nghèo bơ vơ không việc làm bị coi là mầm bệnh, những khốn khó thúc đẩy tội phạm cũng như bạo loạn, những tham vọng và cả những sai lầm của một chính sách y tế cộng đồng lầm lạc theo mô hình của Mỹ. Hai tác giả đã khảo sát các chính sách và xu hướng y tế của Mỹ trong lịch sử cũng như một lịch sử bệnh dịch của nhân loại, kết hợp với nhãn quan của các nhà hoạch định chính sách đô thị để lý giải những cơ chế dẫn đến sự lầm lạc ấy.
Qua cuốn sách, ta có thể thấy rằng, dịch bệnh Covid-19 thực sự là một cuộc khải huyền, mà tại đó, các ác ma của mật độ đông đúc tại đô thị (lối nói của hai tác giả) được giải phóng, để hiển lộ tất cả những mặt tối của xã hội vốn được che khuất bằng sự hào nhoáng của nền kinh tế phát triển. Và trong cuộc khải huyền này, một thái cực là khủng hoảng và bạo loạn, phía bên kia là hé lộ cho một tương lai mới nơi đời sống của con người tại các đô thị được chăm lo hơn, yếu tố sức khỏe được đề cao tạo nền móng cho kinh tế bền vững hơn, và người nghèo không còn bị bỏ rơi bởi cuộc đua tăng trưởng của các chính trị gia.
