QUAN HỆ ANH – VIỆT NAM (1614-17050 từ tự do thương mại đến xung đột chính trị, quân sự là chuyên luận lịch sử của tiến sĩ Trần Ngọc Dũng – giảng viên, nhà nghiên cứu của trường Đại học sư phạm Hà Nội và Thubooks hân hạnh giới thiệu cùng độc giả.
Trong công trình nghiên cứu này, Trần Ngọc Dũng chủ yếu tập trung vào khía cạnh quan hệ giữa hai quốc gia Anh – Việt ở mảng thương mại, ngoại giao, chính trị, quân sự bằng sự bám sát quá trình phát triển của một đại diện thương mại lớn thời bấy giờ là Công ty Đông Ấn Anh và trở thành quân bài chiến lược phục vụ chính quyền và mục tiêu mở mang lãnh thổ của Đế quốc Anh.
Với nguồn tư liệu tiếng Việt hiếm hoi, tản mác, tác giả đã phải tìm kiếm, khai thác tư liệu lưu trữ của Anh quốc và theo đó, nghiêng về lập trường, góc nhìn của người Anh, cụ thể là Công ty Đông Ấn Anh trong quan hệ với Việt Nam ở giai đoạn này. Tuy nhiên, góc nhìn ấy vẫn được đặt trong sự đối sánh với tình hình cụ thể và xu hướng phát triển chính trị, kinh tế, xã hội của Đàng Trong và Đàng Ngoài ở thế kỷ XVII – XVIII hòng đánh giá những điểm tương đồng, khác biệt giữa quan hệ của Anh quốc với Đàng Trong và với Đàng Ngoài. Trần Ngọc Dũng đã bổ khuyết cho những công trình đi trước ở nhiều điểm, trong đó nổi bật nhất là: làm rõ hoạt động của người Anh ở Việt Nam thế kỷ XVII, tức lý giải phương thức triển khai chiến lược gây ảnh hưởng của Công ty Đông Ấn Anh ở Đông Á.
Tác giả cố gắng sử dụng phương pháp nghiên cứu đa dạng trong phân tích, xử lý số liệu để giữ một cái nhìn khách quan hơn dù công trình của ông chu yếu khai thác nguồn tư liệu từ Anh quốc. Đó là mô hình về sự kết nối của William McNeil trong trình bày mối quan hệ tương hỗ giữa Công ty Đông Ấn Anh và Việt Nam ở cấp vĩ mô, giữa nhân viên Anh và quan lại, thương nhân Việt ở cấp vi mô.
Điều đáng chú ý là, công trình còn đưa ra nhiều tư liệu quan trọng về lịch sử nước nhà, những ghi chép tỉ mỉ về vấn đề nội bộ của Việt Nam trong giai đoạn chia cắt Đàng Trong – Đàng Ngoài cũng như những nhìn nhận, đánh giá khách quan bên ngoài về thực trạng xã hội Việt Nam đương thời.
Ngoài việc làm rõ chiến lược Đông Á của người Anh mà Việt Nam là một mắt xích thì tác giả còn phân tích cặn kẽ việc chúa Nguyễn vừa khôn khéo trong gìn giữ quan hệ hoà bình với phương Tây, vừa kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia, mà sự kiện tiêu biểu là cuộc tấn công đồn trú của Anh ở Côn Đảo năm 1705. Đây Chính là Minh chứng về việc duy trì quan hệ hoà hảo, thúc đẩy thương mại giữa các bên.
Với bố cục 5 chương, cuốn chuyên khảo của Trần Ngọc Dũng đã lột tả khá tường tận quan hệ Việt – Anh trong suốt thế kỷ XVII và kéo sang cả những năm đầu thế kỷ XVIII, nhấn mạnh giá trị của Việt Nam trong hệ thống thương mại khu vực, là tác phẩm xứng đáng được đón nhận ở mảng sử liệu Anh – Việt vốn còn nhiều bỏ ngỏ.
