Cuốn sách “Nhiệt đới buồn” của nhà nhân học người Pháp Claude Lévi-Strauss là một trong những tác phẩm kinh điển của nhân học hiện đại và văn học thế kỷ XX. Được xuất bản lần đầu năm 1955, tác phẩm không chỉ là một công trình khoa học về văn hóa và xã hội các bộ tộc bản địa Nam Mỹ, mà còn là một hành trình nội tâm đầy chất triết lý và suy tưởng nhân sinh. Qua lăng kính của một nhà nghiên cứu phương Tây, Lévi-Strauss kể lại chuyến du hành tới những vùng đất xa lạ với cái nhìn vừa sắc bén của một học giả, vừa giàu cảm xúc của một người luôn trăn trở về sự biến mất của những nền văn hóa truyền thống trước làn sóng hiện đại hóa. “Nhiệt đới buồn” không chỉ ghi lại những quan sát dân tộc học mà còn phản ánh những suy tư sâu sắc về mối liên hệ giữa con người và thiên nhiên, giữa truyền thống và hiện đại, giữa phương Đông và phương Tây. Ngôn ngữ của ông giàu chất thơ, sâu sắc và đầy hoài niệm, khiến tác phẩm không chỉ mang giá trị khoa học mà còn là một áng văn chương xuất sắc.
Thật khó xếp nó vào thể loại nào.Mở đầu bằng một câu gây sốc “Tôi ghét các chuyến viễn du và các nhà thám hiểm”, nhưng nó lại là một cuốn du ký, hết sức gợi tò mò, không thiếu cả những pha phiêu lưu mạo hiểm, đưa chúng ta đến với những nhóm người ở xa xôi nhất trên hành tinh, còn gần nhất với tình trạng nguyên thủy, sắp và chắc chắn sẽ biến mất - cách nay nửa thế kỷ, nghĩa là nay đã biến mất hoàn toàn - mà ông là người chứng kiến và được tiếp xúc cuối cùng…
Cũng có khi, như trên một “tấm thảm bay” - tên một chương trong tác phẩm - ông đưa ta từ vùng nhiệt đới Nam Mỹ hoang vu, đột ngột đến những thành phố nhân mãn chen chúc của Ấn Độ và Pakistan, mà ông e sẽ là hình ảnh tương lai của châu Âu; hay lên tận những vùng biên giới Myanmar, để gặp các nhà sư phi giới tính và được chiêm ngưỡng những tác phẩm nghệ thuật vừa thô sơ vừa vĩnh cửu, và cũng từ đó suy nghiệm về ý nghĩa sâu xa của văn hóa và đời sống con người…
Cũng chính ở mặt này, ta nhận ra ở Claude Lévi-Strauss một nhà văn tài năng. Xin hãy thử đọc lại chương Trên tàu, có lẽ trong toàn bộ các nền văn học ta từng biết, hiếm có những trang mô tả nào tinh tế hơn, tuyệt vời hơn về một buổi hoàng hôn trên đại dương. Cũng có thể nhận ra con mắt soi mói, tinh tế nhiều khi đến khắt khe của một nhà văn không hề dễ tính, ngắm nhìn và so sánh những đền đài, chùa chiền của các nền văn minh lớn từng sinh ra, tồn tại và biến đi, khiến người du khách bỗng như choáng váng khi được đưa qua hàng ngàn vạn năm biến đổi của thế giới và con người, vừa phù du vừa vĩnh hằng…
Thông tin tác giả Claude Lévi-Strauss
Claude Lévi-Strauss Là một trong những nhà nhân học, dân tộc học, một nhà tư tưởng và nhà văn lớn nhất của thế giới trong nửa cuối thế kỷ 20. Ông sinh năm 1908, cha là họa sĩ chân dung, rất thích sưu tầm những đồ vật quý hiếm. Theo gương cha, cậu bé cũng say mê đi tìm những tác phẩm nghệ thuật của các dân tộc xa lạ. Học khoa triết ở đại học Sorbonne, anh thanh niên Claude gặp và quen thân với những trí tuệ lớn nhất của nước Pháp thời bấy giờ: Simone de Beauvoir và Merleau-Ponty.
Năm 1934, một cuốn sách đọc được tình cờ, cuốn Xã hội học nguyên thuỷ của Lowie, đã quyết định cả cuộc đời anh: trở thành nhà dân tộc học.
Năm 1935, được bổ nhiệm giáo sư ở đại học São Paolo, Brazil, Claude Lévi-Strauss lần đầu tiên có cơ hội tiến hành những chuyến khảo sát dân tộc học ngắn và viết tác phẩm dân tộc học đầu tay Góp phần nghiên cứu tổ chức xã hội của người Bororo. Bị gọi về Pháp để tham gia “cuộc chiến tranh kỳ quặc” vào năm 1939, đến năm 1941 được giải ngũ ông liền sang Mỹ, dạy ở trường New School for Social Research và viện Cao học New York. Ông còn sống và làm việc ở Mỹ cho đến năm 1947 với tư cách tùy viên văn hóa sứ quán Pháp.
Trở về Pháp sau đó, Claude Lévi-Strauss thực sự lao vào sự nghiệp sáng tác phong phú và đồ sộ của mình. Những tác phẩm quan trọng nhất của ông lần lượt ra đời: Đời sống gia đình của người Anh- điêng Nambikwara, Cấu trúc sơ đẳng của quan hệ họ hàng, Nhiệt đới buồn, Nhân học cấu trúc, Tín ngưỡng tô-tem ngày nay, Tư duy man dã, và bộ sách lớn Huyền thoại học gồm bốn cuốn Cái Sống và cái Chín, Từ Mật ong đến Tro, Về nguồn gốc các lối ăn, Con người trần trụi, tiếp sau là Con đường đi của các Mặt nạ, Bản sắc, Gần và Xa…
